Ірына (Арына) Цуканава-Бірукова нарадзілася 18 сакавіка 1961 году.
З самага дзяцінства яна марыла займацца творчасьцю: сьпяваць і пісаць апавяданьні. Але бацькі не падтрымлівалі творчых памкненьняў Ірыны ні калі яна вучылася ў школе, ні калі вырашыла паступаць ва ўнівэрсытэт. Грошай у сям’і ў пэўныя моманты не было нават на хлеб. Ейнай матулі прыйшлося працаваць на трох работах і яна амаль ня мела часу на дзяцей, таму ў першую чаргу дачцэ была дадзена роля памочніцы ў гаспадарцы і ў даглядзе малога сына (брата Сашы).
Лёс склаўся так, што яна стала архітэктаркай і пачала працаваць у канструктарскім бюро. Гэтым часам зьявіўся муж і я, ейны сын. Жыцьцё складалася дастаткова добра, але з распадам Савецкага Саюзу яна, як і шматлікія іншыя людзі, трапілі ў вельмі нязвыклы й цяжкі для іх рынкавы лад зь вялікай колькасьцю выпрабаваньняў. Яе й ейнага мужа гэты час выкінуў з працы, бо іх канструктарскія бюро закрыліся.
Каб мець месца жыцьця й гадаваць малога сына, ёй прыйшлося працаваць па звычайнай рабочай спэцыяльнасьці й цягнуць такое жыцьцё амаль да 50 гадоў.
Калі сын стаў паўналетнім, ён амаль адразу ж пайшоў працаваць, і ў яе зьявіліся грашовыя магчымасьці, каб займацца ўлюбёнай справай, хоць у нашай краіне прыбытку творчая праца амаль не дае.
Ірына крок за крокам ішла да сваёй мары. Пачала пісаць апавяданьні й вершы. Брала ўдзел у тэатральных гуртках і сьпяваць. Спачатку яна выходзіла на сцэну, хвалюючыся: «Хто я такая? Ёсьць маладыя й таленавітыя, а мне ўжо за 50 і букет праблем са здароўем» — аднак паступова сцэна й колькасьць гледачоў расла, расла й колькасьць напісаных апавяданьняў.
Шмат з гэтых твораў і казак былі напісаны з нашых сямейных гісторый, хоць і з пэўнымі элемэнтамі вымыслу.
Нарэшце шэраг апавяданьняў трапіў у першую кніжку. Невялічкую. Надрукаваную ўласным коштам. Аднак сваю першую кніжку «Залатое сэрца». Яна пабачыла сьвет у 2020-м, як раз у пачатку пандэміі Covid.
Пандэмія пазбавіла Ірыну сцэны, але ня творчасьці, таму яна пісала далей. У тыя жудасныя часы, калі творчыя сябры паміралі адно за адным праз каранавірус, яна мала пісала казак, але напісала багата апавяданьняў для сталай аўдыторыі.
16 сьнежня 2021-га году Ірыны ня стала. Яна пражыла ўсяго толькі 60 гадоў. Гэта вельмі сумна, што яна памерла тады, калі толькі пачала займацца ўлюбёнай справай і несьці людзям сваю вельмі цёплую, добрую й шчырую творчасьць. Колькі б магло быць зроблена, калі б яна працягнула тады жыць далей? Я думаю, што шмат. І я ўпэўнены, што гэта дало бы нам вельмі шмат цеплыні й усьмешак.
Для Ірыны быў няпростым шлях да сваёй мовы. Яна пачала размаўляць на ёй толькі з 2013-га году, але пісаць яшчэ не наважвалася, каб не пісаць «трасянкай». Яна вельмі хацела пабачыць сваю кнігу «Залатое сэрца» ў роднай беларускай мове. Пры гэтым не «наркамаўкай» або «на трасянцы», а прыгожай нерусіфікавай беларускай мовай. Гэта была яе апошняя просьба перад сьмерцю.
Матуля, я б пераклаў усе твае аповеды на нашу родную мову, нават калі б ты гэтага не прасіла!
Да другіх угодак я з дапамогай перакладніка Івася П. й рэдактаркі Настасьсі К. падрыхтаваў і выклаў на гэтым сайце казкі й дзіцячыя апавяданьні Ірыны ў перакладзе на беларускую мову клясычным правапісам. Ужо ў наступным годзе яны пабачаць сьвет у 2-м выданьні яе кнігі «Залатое сэрца» з прыгожымі й цёплымі аўтарскімі ілюстрацыямі.
А праз год тут жа вы зможаце пабачыць і перакладзеныя апавяданьні для сталой аўдыторыі, якія ўвойдуць у кнігу «Малыя гісторыя роднай вёскі». Мы надрукуем яе ў 2025-м годзе.
Ушанаваньне памяці чалавека — найлепей у працягу ягонай справы. Для нашай сям’і — гэта пераклады й выданьне апавяданьняў і казак маёй матулі, а таксама ў тым, каб несьці годным людзям цеплыню, дабро, усьмешкі, шчасьце й еднасьць, якіх беларусам цяпер вельмі не стае. Мы працягваем тваю справу, маці.
Сын, Яўген Цуканаў
2023-12-16